Đại cương
Viêm sinh dục nữ là những bệnh lý nhiễm khuẩn đường sinh dục phụ nữ. Bệnh khá phổ hiến, 80% những người bị bệnh phụ khoa là viêm sinh dục. Viêm sinh dục có tầm quan trong trong bệnh lý phụ khoa vì nó là nguyên nhân gây nhiều rối loạn trong đời sống và hoạt động sinh dục của người phụ nữ. Hiện nay, trong việc kế hoạch hoá gia đinh thì viêm sinh dục ảnh hưởng đến khả năng sử dụng dụng cụ tử cung tránh thai và đó cũng là yếu tố thuận lợi làm tãng bệnh lây truyền qua đường tinh dục trong đó có nhiễm HIV.

– Viêm sinh dục có đặc điểm sau:
+ Phổ biến hay gặp trong độ tuổi hoạt động sinh dục.
+ Các bộ phận của đường sinh dục dưới và trên đều có thể bị viêm nhiễm.
+ Hình thái cấp tính và mạn tính đều có thế gặp và hình thái mạn tính điều trị kéo dài kém hiệu qủa.
+ Phát hiện bệnh sớm, điều trị sẽ khỏi hẳn và tránh được những biến chứng xấu như viêm tắc ống dẫn trứng, đau trong viêm phần phụ mạn tính.

Một số bệnh phụ khoa thường gặp

Nguyên nhân
Quan hệ tình dục không lành mạnh
Phụ nữ có nguy cơ bị lây nhiễm bệnh phụ khoa rất cao nếu quan hệ không an toàn trong khi bạn tình lại bị mắc các bệnh viêm nhiễm nam khoa. Hơn nữa, khi quan hệ tình dục quá mạnh hoặc không đúng cách sẽ khiến vùng kín bị trầy xước, tạo điều kiện thuận lợi cho vi khuẩn phát triển gây nên các bệnh viêm nhiễm phụ khoa.
Những loại vi khuẩn, virus lây truyền qua đường tình dục không an toàn gồm có Chlamydia, lậu, giang mai, trichomonas (trùng roi), các vi khuẩn kị khí, virus herpes sinh dục, nấm,… Những tác nhân này sẽ xâm nhập vào biểu mô âm đạo làm mất cân bằng hệ vi sinh, đồng thời suy giảm chức năng đề kháng của âm đạo.
Nạo phá thai
Trong quá trình nạo phá thai, do cơ sở phá thai không uy tín, kém chất lượng, phòng thủ thuật không được vô trùng đúng cách hay các dụng cụ y tế lạc hậu, chưa tiệt trùng kỹ lưỡng, bác sĩ thực hiện không có nhiều kinh nghiệm,… sẽ là các nguyên nhân dẫn đến viêm phụ khoa. Ngoài ra sau khi phá thai, việc chăm sóc vùng kín không tốt cũng sẽ tạo điều kiện cho nhiều loại vi khuẩn có hại xâm nhập và phát triển, gây nên tình trạng viêm nhiễm.
Theo các chuyên gia, sau khi nạo phá thai, các cơ quan sinh sản của phụ nữ đều đang trong tình trạng rất yếu. Việc quan hệ tình dục quá sớm sau khi phá thai cũng sẽ khiến cho âm đạo, tử cung dễ bị tổn thương và dễ mắc các bệnh phụ khoa hơn bình thường.
Chế độ ăn uống kém dinh dưỡng, căng thẳng và không nghỉ ngơi hợp lý
Căng thẳng, stress khiến cơ thể tiết ra loại hóc môn làm mất cân bằng nội tiết, ảnh hưởng mạnh mẽ tới quy trình hoạt động sinh lý của nữ giới, cụ thể như: làm rối loạn chu kỳ kinh nguyệt, chậm kinh là hiện tượng gặp phổ biến, thay đổi môi trường vi sinh vật và PH âm đạo, tạo điều kiện thuận lợi cho các bệnh phụ khoa phát triển.

Căng thẳng, stress làm tăng nguy cơ mắc bệnh phụ khoa.
Ngoài ra, ăn quá nhiều thực phẩm chứa dầu mỡ, đồ ăn cay nóng hay sử dụng các chất kích thích như hút thuốc, cafe, rượu bia,… cũng làm tăng nguy cơ mắc các bệnh viêm nhiễm phụ khoa ở nữ giới.
Vệ sinh vùng kín kém sạch sẽ
Âm đạo là môi trường ẩm ướt và là nơi ẩn náu lý tưởng của nhiều loại vi khuẩn và nấm gây bệnh. Vệ sinh vùng kín không sạch sẽ hoặc không đúng cách cũng là một trong những nguyên nhân gây bệnh phụ khoa.
Ngoài ra, bệnh phụ khoa cũng có thể gây ra bởi các nguyên nhân như sử dụng quần lót quá chật, do mãn kinh, sức khỏe giảm sút, phụ nữ trong thời kỳ mang thai hay do dị ứng với một số chất tẩy rửa…

Mầm bệnh
– Các vi khuẩn Gram (-), Gram (+)
– Các ký sinh trùng như Trichomonas vaginalis, nấm Candida.
Các loại viêm sinh dục
Viêm âm đạo
– Viêm âm đạo do Trichotnonas vaginalis (ký sinh trùng roi) viêm âm đạo do trichomonas đứng hàng thứ hai sau nguyên nhân nấm.
– Đường lây truyền từ niệu đạo của nam giới mang ký sinh trùng là đường lây truyền chủ yếu. Ngoài ra, còn có thể do nguồn nước tắm giặt mà người bệnh đã dùng.
– Triệu chứng: Ngứa, rát ờ âm đạo, âm hộ, đôi khi ngứa ở hậu môn. Trường hợp bệnh nhân bị lâu ngày, hoặc tái phát thì có thể không có triệu chứng này. Khí hư loãng, đục, vàng nhạt, thường có bọt. Thăm khám bằng mỏ vịt, bệnh nhân rất đau.
Viêm âm đạo do nấm
– Nấm gây bệnh ở niêm mạc âm đạo chú yếu là Candida Albicans, tropicalis, krusei (còn gọi là monilia). Bệnh hay gặp ở người có thai, đái tháo đường.
– Triệu chứng: rất ngứa (âm hộ, âm đạo). Khí hư ít, như bột, hoặc sánh, có khi trông như vẩy nhỏ.
– Âm hộ, âm đạo đỏ xẫm, khí hư trắng, như vẩy nho.
 Viêm âm đạo do vi khuẩn thường
Bệnh hay gặp ở những người đã mãn kinh, đã bị cắt 2 buồng trứng, ở em gái trước tuổi dậy thì.
Triệu chứng: khí hư vàng như mủ, có thể lẫn ít máu. Âm đạo xung huyết, đỏ.
Điều trị: đặt thuốc kháng sinh tại âm đạo, phối hợp với estrogen đặt âm đạo
Viêm âm đạo do vi khuẩn lậu
Thường kèm theo viêm âm hộ, viêm eo tử cung.
Triệu chứng: ra nhiều khí hư, đặc trắng hay xanh đục.
Đái buốt: thăm âm đạo: đau, thành âm đạo đỏ, lổn nhổn hạt xùi, Bệnh dễ chuyển sang hình thái mạn tính, viêm niệu đạo, viêm tuyến Bartholin.
Viêm âm đạo do (Gardnerella vaginalis)
Là loại Gram (-), hình que.
Triệu chứng: khí hư, nhiều, hội, đục, tăng lên quanh thời kỳ phóng noãn, trước kinh. Khí hư có mùi hội. Ngứa.
Niêm mạc âm đạo bình thường, khí hư đục dính vào âm đạo.
Viêm tuyến Bartholin
Mầm bệnh thường do vi khuẩn lậu, các vi khuẩn khác như liên cầu, tụ cầu hoặc trực khuẩn Chlamydia từ viêm âm hộ nhiễm khuẩn lan đến tuyến Bartholin, có khi ống tiết bị tắc, tuyến biến thành nang và bị nhiễm khuẩn thứ phát, bệnh có thể gặp trong trường hợp cắt tầng sinh môn.
Viêm tuyến Bartholin có hai hình thái cấp và mạn tính.
Viêm tuyến Bartholin cấp:
Bệnh nhân đau ở vùng âm hộ, thường đau một bên, đi đứng đều đau. Viêm lúc đầu khu trú sau lan toả, phát triển có mủ.
Viêm tuyến Bartholin mạn:
Hình thái thường xảy ra sau đợt điều trị viêm tuyến Bartholin cấp, điều trị không triệt để hoặc đã chích.
Hoàn cảnh xuất hiện sau kinh nguyệt, hoặc mệt mỏi, sau giao hợp tuyến lại to lên, nắn thấy rắn, đau (không nhiều) và có ít mủ chảy ra.
Viêm cổ tứ cung
Có 2 hình thái viêm cổ tử cung: viêm ngoài cố tử cung và viêm trong cổ tử cung. Viêm ngoài cổ tử cung hay gặp nhiều hơn.
Mầm bệnh trong viêm ngoài co tử cung cũng giống như trong viêm âm đạo (do Trichomonas âm đạo, nấm, vi khuẩn thường, vi khuẩn lậu) riêng viêm trong cổ tứ cung, các mầm bệnh chủ yếu là vi khuẩn lậu, Chlamydia, do vi khuân thường, virus herpet ít hơn.
Viêm ngoài cổ tử cung:
Viêm ngoài cổ tử cung do Trichomonas, nấm, vi khuẩn thường: triệu chứng và chẩn đoán như trong viêm âm đạo.
Trong trường hợp viêm cổ tư cung do mầm bệnh phối hợp và tiến triển nặng hơn thì sẽ thấy ở cổ tử cung có diện loét nông hay sâu, biểu mô lát bị mất, tổn thương đỏ hơn chỗ binh thường. Diện loét bao quanh co tử cung, vết loét chảy máu khi chạm vào.
– Viêm ngoài cổ tử cung do lậu cầu khuẩn:
Viêm ngoài cổ tử cung do lậu cầu khuẩn sau khi đã gây viêm cấp tính ở âm hộ, âm đạo vi khuẩn lan tới cố tứ cung, cổ tứ cung đỏ tấy, sần sùi hoặc loét. Khí hư nhiều, xanh phối họp có mủ. Kèm theo triệu chứng chung là sót, đau hạ vị, đau vùng lưng, đái buốt. Xét nghiệm khí hư thấy lậu cẩu khuẩn.
Viêm trong cổ tử cung do lậu cấu khuẩn: khí hu ra nhiều, đục, màu xanh, có mù (có thể lẫn máu), cổ tử cung phình to, niêm mạc ống cổ tử cung đỏ, cặp cổ tử cung giữa hai ngành mỏ vịt thấy khí hư mủ chảy ra.
– Viêm trong cổ tử cung do Chlamydia
Viêm trong cổ tử cung do Chlamydia. Có thể không có triệu chứng, nhưng thường khí hư nhầy mủ, lây lan từ nam giới có viêm niệu đạo do Chlamydia.
– Hậu quả
Viêm cổ tử cung cũng là một trong nhiều nguyên nhân gây vô sinh nguyên phát. Do viêm nên chất nhầy cổ tử cung có thể đặc lẫn mú làm cản trở sự thâm nhập của tinh trùng. Điều trị khỏi viêm cổ tử cung thì lại có thai.

Với ung thư cổ tử cung. Viêm cổ tử cung là một trong những yếu tố thuận lợi cho việc phát sinh ung thư cổ tử cung. Trong lộ tuyến cổ tử cung, viêm đã biến đổi các tế bào biểu mô, gây những rối loạn về trưởng thành và biệt hoá của tế bào trong giai đoạn tái tạo của lộ tuyến. Một trong những biện pháp tích cực để phòng ung thư cổ tử cung là phải điều trị các tổn thương viêm cổ tử cung.
Viêm niêm mạc tử cung
Trong phụ khoa, viêm niêm mạc tử cung ít gặp, mầm bệnh do vi khuân lậu (N.Gonorrhea) và Chlamydia.
Vi khuẩn lậu từ cổ tử cung lan từ dường sinh dục ngoài vào niêm mạc tử cung. Nói chung viêm niêm mạc tử cung thường kèm theo với viêm cổ tử cung và viêm phần phụ cấp tính.
Triệu chứng lâm sàng: sau giao hợp vài ngày khí hư ra nhiều, như mủ, đặc, mầu xanh. Tử cung to, nắn vào tử cung bệnh nhân kêu đau. Xét nghiệm hoặc cấy khí hư thấy vi khuẩn lậu.
Viêm phần phụ
Viêm phần phụ là loại nhiễm khuẩn khá phổ biến. Vòi trứng, buồng trứng, dây chằng đều có thể bị viêm nhiễm, nhưng tổn thương ở vòi trứng là quan trong. Tổn thương ở buồng trứng thường là xơ nang hoá.
Xác định tỷ lệ viêm phần phụ thường khó, nhất là ở những trường hợp viêm phần phụ do Chlamydia, mặt khác những bệnh lây truyền qua đường tinh dục là hình thức lan tniyền và làm tăng tỷ lệ viêm phần phụ. Dụng cụ tứ cung, những thú thuật ở tử cung cũng là nguyên nhân gây viêm phần phụ.
Viêm phần phụ cấp tính
Do vi khuẩn lậu hay vi khuẩn khác thì triệu chứng lâm sàng đều giống nhau, nhưng viêm phần phụ do vi khuẩn neisseria gonorrhea thì tiến triển và tiên lượng xấu hơn.
Triệu chứng
Triệu chứng cơ năng: đau và sốt.
Đau: đau vùng hạ vị, thưòng đau cà hai bên hố chậu, nhưng bao giờ một bên cũng đau trội hơn bn kia. Đau liên tục, có lúc đau dữ dội hơn. Khi một bệnh nhân nữ đau ở hạ vị và ra khí hư thì phải nghĩ đến viêm phần phụ, vì trong viêm cổ tử cung không bao giờ đau ở hạ vị.
Sốt: nhiệt đổ tăng vừa phải, ít khi sốt cao, mạch nhanh.
Triệu chứng thực thể
Nắn bụng: bệnh nhân thấy đau khi nắn vùng hạ vị, trên xương vệ.
Thăm hai bên túi cùng, bệnh nhân đau chói, một bên có thể đau nhiều hơn bên kia.
Thăm âm đạo kết hợp với nắn bụng sẽ thấy:
Khối nề cạnh tử cung, là triệu chứng quan trọng. Khi quá trình viêm chưa lan toá, sờ nắn thấy vòi trứng căng thành một khối có ranh giới, ấn vào rất đau. Viêm nhiễm lan toả thì các bộ phần chung quanh dính với vòi trứng làm thành một khối nề to, không ranh giới, rất đau, khi đó thành bụng sẽ có phản ứng.
Một dấu hiệu nữa di động tử cung khó và rất đau vì các bộ phận trong tiểu khung đã dính vào với nhau.
Viêm phần phụ mạn tính
Sau điều trị viêm phần phụ cấp, tuy các triệu chứng lâm sàng giám, nhưng ở vòi trứng còn những ổ nhiễm khuẩn tiềm tàng, tổn thương giải phẫu bệnh lý tồn tại. Chlamydia thường khu trú tiềm tàng lâu dài ở vòi trứng, và thường không có triệu chứng lâm sàng.
Thương tổn vòi trứng có thể có những hình thái sau đây:
Tắc vòi trứng ở phần kẽ, eo.
Tắc ở loa vòi trứng, có kèm hay không với ứ nước vòi trứng.
Viêm vòi trứng dính với buồng trứng, với hố chậu.
Triệu chứng
Triệu chứng cơ năng
Đau: đây là triệu chứng phổ biến nhất. Đau vùng hạ vị, hay đau hai bên hố chậu. Đau thay đổi về cường độ, thời gian, từng cơn hay liên tục. Đau tăng lên khi làm việc nặng, đi lại nhiều. Nằm nghỉ thì bớt đau.
Đau làm ảnh hưởng đến năng suất lao động, buộc bệnh nhân phải nghỉ việc một thời gian.
Khí hư: trong đợt đau hay ra khí hư (khí hư từ vòi trứng vào buồng tử cung rồi ra ngoài trong mỗi cơn đau).
Có khi có ra máu thất thường trước và sau kinh nguyệt, hoặc rong kinh. Đó là do sự tồn tại các nang bọc noãn ở buồng trứng đa nang.
Đôi khi có những triệu chứng như hội chứng trong thời kỳ phỏng noãn: đau, ra huyết, khí hư. Có thể đủ cả ba triệu chứng hoặc không. Thường không sốt.
Triệu chúng thực thể
Thăm âm đạo phối hợp với nắn bụng sẽ thấy: tử cung di động hạn chế, khi di động thì đau. Có thể nắn thấy khối viêm ở phần phụ, do vòi trứng dính vào buồng trứng làm thành một khối, vị trí khối này cạnh tử cung, ranh giới không rõ. Ấn vào khối bệnh nhân đau. Hoặc nắn thấy một dây rắn cạnh tử cung, túi cùng nề.
Chụp tử cung-vòi trứng có thể thấy hình ảnh vòi trứng giãn to. Việc chụp phải hết sức thận trọng, tránh gây viêm kịch phát và lan rộng.
Cách phòng tránh
Bệnh phụ khoa chủ yếu gây ra bởi các nguyên nhân từ chế độ sinh hoạt, vệ sinh, dinh dưỡng hằng ngày. Vì vậy, cách phòng tránh hiệu quả nhất các nguy cơ của bệnh là cần thay đổi những thói quen sống không lành mạnh, cụ thể như:
Quan hệ tình dục lành mạnh
– Quan hệ tình dục an toàn để tránh mắc hoặc tái phát các bệnh phụ khoa lây nhiễm qua đường sinh dục: Nên sử dụng bao cao su cho mỗi lần quan hệ bởi vì bao cao su vừa có tác dung tránh thai lại có thể ngăn ngừa được các bệnh lây nhiễm. Thực hiện vệ sinh sạch sẽ cho cả hai người trước và sau khi quan hệ tình dục.
– Tuân thủ chế độ một vợ – một chồng: Tránh các quan hệ ngoài luồng hoặc quan hệ quá thô bạo nhiều lần trong ngày nhằm giảm nguy cơ lây nhiễm bệnh phụ khoa.
Tăng cường chế độ ăn uống dinh dưỡng, nghỉ ngơi hợp lý, tránh để bị căng thẳng
Cuộc sống hiện đại với nhiều áp lực trong công việc, cuộc sống cũng khiến số lượng phụ nữ mắc bệnh phụ khoa ngày càng gia tăng. Vì vậy, hãy tăng cường chế độ dinh dưỡng, đồng thời nghỉ ngơi hợp lý và hạn chế các nguyên nhân gây căng thẳng, stress sẽ giúp phòng ngừa hiệu quả các nguy cơ mắc bệnh phụ khoa. Sau đây là một số cách để tăng sức đề kháng cho cơ thể chống lại các bệnh phụ khoa:
– Bổ sung đầy đủ dưỡng chất, đặc biệt là chất xơ và vitamin C.
– Tập thể dục thường xuyên.
– Tránh căng thẳng quá mức.
– Ngủ sớm, hạn chế thức khuya.
– Phụ nữ nên tích cực tập thể thao để tăng sức đề kháng cho cơ thể
Hướng dẫn cách phòng bệnh và chăm sóc sau khi ra viện
Hiểu rõ về cơ thể cũng như cách vệ sinh đúng sẽ là phương pháp phòng ngừa bệnh phụ khoa hiệu quả nhất. Một số lưu ý khi vệ sinh vùng kín cho phụ nữ:
– Tắm rửa và thay quần lót thường xuyên (nhất là trong chu kỳ kinh nguyệt). Vệ sinh âm hộ hằng ngày và sau mỗi lần đi tiểu, đi đại tiện bằng nước ấm, sạch.
– Giữ cho bộ phận sinh dục ngoài khô, thoáng, tránh mặc các loại quần bó sát, chật chội.
– Nên thay mới quần lót tối thiểu 6 tháng/lần.
– Nếu thấy xuất hiện các triệu chứng: Đau nhiều vùng bụng dưới, khí hư ra nhiều, mùi hôi…cần đến cơ sở y tế khám và điều trị./.