BẤT ĐỒNG NHÓM MÁU MẸ CON GÂY NÊN ĐIỀU GÌ?
Bất đồng nhóm máu mẹ con là hiện tượng máu của thai nhi không tương thích với nhóm máu người mẹ, gây hiện tượng thiếu máu tán huyết vàng da ở trẻ sơ sinh. Có hai dạng bất đồng nhóm máu thường gặp là bất đồng nhóm máu ABO và bất đồng nhóm máu hệ Rh.
- Bất đồng nhóm máu mẹ con là gì?
Loài người có nhiều hệ máu nhưng quan trọng nhất là hệ ABO và hệ Rh. Hệ ABO được quy định bởi kháng nguyên A, B trên bề mặt hồng cầu, trong khi hệ nhóm máu Rh được quy định bởi kháng nguyên D, C, c, E, e. Bất đồng nhóm máu mẹ con là hiện tượng nhóm máu của thai không tương thích với nhóm máu người mẹ. Trong quá trình mang thai, vì một lý do nào đó mà máu của thai nhi đi vào máu mẹ, khởi phát quá trình tạo kháng thể, kháng thể từ máu người mẹ qua hàng rào nhau thai gây hiện tượng thiếu máu tán huyết vàng da ở trẻ sơ sinh.
- Bất đồng nhóm máu ABO: Thường gặp ở bà mẹ có nhóm máu O và trẻ có nhóm A hoặc B. Do ở những người mẹ nhóm máu O, đồng kháng thể 7S-IgG chiếm ưu thế, có khả năng xuyên qua nhau thai. Trong khi, đồng kháng thể 19S-IgM của những bà mẹ có nhóm máu A hoặc B do có kích thước lớn nên không thể qua nhau thai.
- Bất đồng nhóm máu hệ Rh: xảy ra khi mẹ Rh (-) và con Rh(+). Bất đồng nhóm máu hệ Rh tuy hiếm gặp nhưng gây thiếu máu tán huyết ở trẻ sơ sinh rất nặng nề.
Bất đồng nhóm máu mẹ con cần được phát hiện sớm
- Bất đồng nhóm máu mẹ con gây nên điều gì?
Những em bé sinh ra sẽ bị thiếu máu và vàng da, lượng sắt dự trữ trong máu thấp và lượng bilirubin trong máu tăng cao. Thiếu máu tán huyết do bất đồng nhóm máu ABO có thể xảy ra ngay từ đứa con thứ nhất với biểu hiện vàng da sáng, xuất hiện khoảng 2-3 ngày sau sinh, nước tiểu trong, phân vàng. Nếu được phát hiện và điều trị sớm, lượng bilirubin trong máu sẽ nhanh chóng giảm xuống, bilirubin gián tiếp sẽ chuyển sang dạng trực tiếp, đào thải ra ngoài mà không gây hậu quả gì. Tuy nhiên nếu không được phát hiện và điều trị (sau 5 ngày), lượng bilirubin gián tiếp tăng cao sẽ vượt qua hàng rào máu não gây nhiễm độc não, trẻ sẽ có những bất thường và thần kinh như tứ chi duỗi cứng vặn xoắn, tăng trương lực cơ. Việc điều trị lúc này thường không đem lại kết quả tốt, trẻ có nguy cơ tử vong hoặc mang những di chứng thần kinh suốt đời.
Thiếu máu tán huyết do bất đồng yếu tố Rh giữa mẹ và con có thể xảy ra từ đứa con đầu tiên nếu lượng kháng thể trong cơ thể mẹ cao, nhưng thường xảy ra ở những lần mang thai sau với mức độ ngày càng nặng. Bilirubin gián tiếp trong cơ thể trẻ thường rất cao, dễ gây các di chứng thần kinh. Ở thể nặng, trẻ bị tan máu mạnh từ khi còn trong bụng mẹ, khi sinh ra da trẻ vàng đậm cho thiếu máu, phù toàn thân, suy tim, gan lách to, trẻ thường tử vong sớm sau khi đẻ.
Bất đồng nhóm máu mẹ con có thể nguy hiểm đến tính mạng thai nhi
- Điều trị thiếu máu tán huyết ở trẻ do bất đồng nhóm máu
Phát hiện và điều trị sớm có vai trò rất quan trọng. Các phương pháp điều trị đặc hiệu là chiếu đèn và thay máu. Các phương pháp điều trị hỗ trợ là duy trì đủ dịch, năng lượng và điều trị những yếu tố nguy cơ có thể làm nặng thêm tình trạng vàng da như nhiễm trùng, sử dụng thuốc gây tán huyết, ngạt,…
3.1. Phương pháp chiếu đèn
Là phương pháp điều trị hiệu quả, chi phí thấp, được chỉ định cho tất cả trẻ vàng da tăng bilirubin gián tiếp trên 13mg%. Có thể dùng đèn ánh sáng trắng hoặc ánh sáng xanh, bước sóng 420-480 nm, phân bố đều 55-6 Uw/cm2/nm, để cách xa trẻ 50cm. Năng lượng ánh sáng sẽ giúp chuyển bilirubin trực tiếp thành dạng đồng phân không độc hoặc gián tiếp có thể đào thải ra ngoài. Khi chiếu đèn, đặt trẻ trong lồng ấp, không mặc quần áo, che mắt và bộ phận sinh dục, cho ánh sáng chiếu trực tiếp lên da trẻ. Khoảng 3 giờ cho trẻ đổi tư thế một lần, chiếu tiếp tục cho tới khi mức bilirubin gián tiếp giảm xuống mức bình thường.
Phương pháp chiếu đèn điều trị vàng da tăng bilirubin
3.2. Phương pháp thay máu
Thay máu được chỉ định khi: Trẻ có dấu hiệu vàng da do bất đồng nhóm máu nặng: vàng da sậm lòng bàn tay, bàn chân, bú kém hoặc bỏ bú, có triệu chứng thần nhiễm độc thần kinh. Và bilirubin gián tiếp của trẻ cao trên 20 mg% ở trẻ > 2 kg hoặc >10 mg% ở trẻ <1kg.
Lựa chọn nhóm máu tùy thuộc vào nhóm máu mẹ và con, lượng máu thay từ 160-200 ml/kg, tức gấp đôi lượng máu của trẻ. Phải đảm bảo vô trùng khi thay máu, kiểm tra kỹ máu trước khi thay, ngâm ấm bịch máu, tiêm thuốc an thần nếu trẻ bị kích thích. Trong quá thay máu, theo dõi chặt chẽ thân nhiệt, đảm bảo hô hấp, tuần hoàn, đề phòng các tai biến có thể xảy ra như sốc, rối loạn tuần hoàn, hạ thân nhiệt, tắc mạch do khí, nhiễm trùng,…
Phương pháp thay máu
- Làm gì để phòng ngừa tai biến do bất đồng nhóm máu mẹ con?
Khám và sàng lọc trước khi mang thai có vai trò rất quan trọng, giúp chủ động và phát hiện sớm các yếu tố có nguy cơ ảnh hưởng đến sức khỏe của mẹ và bé.
Nếu trong lần sinh nở đầu tiên đã có hiện tượng bất đồng nhóm máu hệ ABO, sản phụ nên sinh lần hai cách xa lần đầu để lượng kháng thể trong cơ thể giảm xuống, sẽ tốt hơn cho thai kỳ.
Với bất đồng nhóm máu hệ Rh, sau khi sinh, người mẹ mang Rh âm sẽ được tiêm kháng thể anti D trong vòng 72 giờ sau sinh. Kháng thể anti D sẽ giúp ngăn cản cơ thể sản xuất kháng thể kháng Rh dương có thể gây tai biến trong những lần mang thai tiếp theo. Trong suốt quá trình mang thai, sản phụ mang Rh âm cũng phải xét nghiệm máu định kỳ để xác định mức độ kháng thể anti D trong cơ thể.
